Bankructwo, co warto wiedzieć?

Bankructwo co do zasady jest kojarzone w sposób negatywny - oznacza utratę dobytku i środków do życia. Ile w tym prawdy? W zasadzie niewiele, ponieważ przepisy prawa upadłościowego przewidują liczne zabezpieczenia upadłego, m.in. pod kątem zapewnienia dachu nad głową. Zanim przejdę do konkretów, warto uzmysłowić czytelnikom co w zasadzie oznacza słowo "bankructwo"?

Czym jest upadłość?

Bankructwo lub plajta, to potoczne określenia upadłości konsumenckiej lub firmy. Nie występuje w języku prawnym, a ustawa prawo upadłościowe posługuje się określeniem "upadłość". Mianem bankruta można w zasadzie określić osobę lub firmę, której zobowiązania przewyższają wartość posiadanego majątku. Nie oznacza to jednocześnie, że ta osoba/firma jest również uczestnikiem postępowania upadłościowego.

Aby dłużej nie nudzić pominę etymologię słowa "bankructwo" ograniczając się jedynie do wskazania, że wywodzi się ze średniowiecznych Włoch i Francji.

Bankructwo firmy, czy upadłość konsumencka?

O bankructwie można mówić w kontekście m.in. konsumentów, osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz spółek.

W przypadku konsumenta, czyli osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, postępowanie upadłościowe składa się z kilku etapów i może być prowadzone w różnych trybach. Niemniej, należy je prowadzić w taki sposób, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu.

Wszystko na temat upadłości konsumenckiej!

Bankructwo jednoosobowego przedsiębiorcy, podobnie jak upadłość konsumencka, umożliwia umorzenie zobowiązań. Po zmianie przepisów w dniu 24 marca 2020 r. obie upadłości nieco bardziej się do siebie upodobniły.

Szczegóły upadłości firmy!

W kontekście upadłości spółek sytuacja kształtuje się jeszcze odmiennie. Wiele zależy od tego jakiego rodzaju jest to spółka, czy osobowa, czy kapitałowa. Przykładowo, w odniesieniu do upadłości spółki z o.o. zastosowanie znajdować może inna definicja niewypłacalności, aniżeli w postępowaniu konsumenckim lub osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą.

Jak ogłosić bankructwo osoby fizycznej lub upadłość firmy?

Warunki ogłoszenia bankructwa zależą od tego jakiego rodzaju zdolność upadłościową posiada dłużnik. Inne są przesłanki dla konsumenta, a inne dla przedsiębiorstwa. W każdym z postępowań złożenie wniosku powoduje wszczęcie postępowania. Wniosek o ogłoszenie upadłości, w zależności od tego jakiego rodzaju podmiot jest wnioskodawcą, jest badany pod różnym kątem. Z kolei sądem właściwym do jego rozpoznania jest sąd rejonowy, w którym mieści się wydział gospodarczy ds. upadłościowych.

Dłużnik konsument

Upadłość konsumencką mogą ogłosić konsumenci, czyli osoby nieprowadzące działalności gospodarczej. Konsumencka zdolność upadłościowa jest zatem pierwszym kryterium koniecznym do spełnienia, aby sąd ogłosił bankructwo. Drugim jest stan niewypłacalności oznaczający utratę zdolności do spłaty wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Oznacza to więc, że dłużnik nie jest w stanie spłacić swoich zobowiązań wedle racjonalnej oceny sytuacji finansowej.

Należy jednak pamiętać, że ogłoszenie upadłości nie jest równe uzyskaniu oddłużenia. Do tego konieczne jest spełnienie dodatkowych kryteriów, które weryfikowane są na koniec postępowania.

Dłużnik przedsiębiorca

Warunki bankructwa jednoosobowej działalności gospodarczej, spółki osobowej lub kapitałowej są w zasadzie takie same. Pierwszym kryterium jest niewypłacalność dłużnika, która definiowana jest w ten sam sposób jak w przypadku konsumenta (utrata płynności finansowej). Można również posiłkować się tzw. domniemaniem, które determinuje powstanie niewypłacalności, jeśli opóźnienie w spłatach przekracza trzy miesiące.

Z kolei w odniesieniu do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosowana jest też druga definicja. Wiąże się ona z tzw. nadmiernym zadłużeniem i występuje, gdy wartość zobowiązań jest wyższa niż wartość majątku, a stan ten utrzymuje się co najmniej dwa lata. Drugim kryterium jest tzw. wielość wierzycieli, czyli dłużnik musi posiadać co najmniej dwóch, różnych wierzycieli. Trzecie kryterium dotyczy majątku. Bankrutująca firma powinna mieć majątek, który wystarczy na uiszczenie kosztów postępowania upadłościowego i częściową spłatę wierzycieli.

Przypominamy dodatkowo, że złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez przedsiębiorcę jest obligatoryjne. Powinno nastąpić w ciągu 30 dni od dnia powstania stanu niewypłacalności.

Postępowanie upadłościowe - wady i zalety

Ogłoszenie upadłości wywiera określone skutki, głównie w sferze majątkowej dłużnika. Skutki te mogą być pozytywne, jak i negatywne, a powinno się je rozpatrywać w kontekście tego, wobec kogo jest prowadzone postępowanie. Poniżej kilka przykładów.

Ogłoszenie upadłości przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej

W przypadku konsumenta zalety bankructwa zdecydowanie przeważają nad wadami. Zaczynając jednak od tych drugich upadły musi się liczyć z utratą prawa do zarządu nad majątkiem. Pod warunkiem, że go posiada. Nieruchomości, ruchomości, czy wierzytelności upadłego stanowią tzw. masę upadłości, która podlega likwidacji i zaspokojeniu wierzycieli. Jednym ze składników masy upadłości jest również wynagrodzenie za pracę w części, w której możliwe jest zajęcie. Jeśli w toku postępowania upadłościowego upadły staje się spadkobiercą, to jego oświadczenie o odrzuceniu lub przyjęciu spadku jest bezskuteczne. Spadek włączany jest do masy upadłości. Ostatecznie, gdy postępowanie jest zakończone, a upadły oddłużony, może występować trudność w uzyskaniu kredytu. Dla części klientów jest to niekiedy zaleta, a dla innych wada 😉

Jesteś dłużnikiem bez majątku? Zapoznaj się z artykułem "Upadłość konsumencka a brak majątku"!

Wśród zalet należy wymienić przede wszystkim komfort psychiczny. Upadły nie musi obawiać się działań ze strony wierzycieli, ponieważ zawieszeniu i umorzeniu podlegają postępowania komornicze. Natarczywa windykacja wstrzymuje swoje działania. W momencie ogłoszenia upadłości konsumenckiej dłużnika będącego w związku małżeńskim dochodzi do powstania rozdzielności majątkowej. Małżonek upadłego jest zatem chroniony na wypadek powstania kolejnych zobowiązań w przyszłości. Gdy w toku sprawy dochodzi do utraty nieruchomości, w której upadły zamieszkiwał wraz z rodziną, to możliwe jest uzyskanie środków na najem innego lokalu mieszkalnego na okres od roku do dwóch lat. Postępowanie upadłościowe może zakończyć się m.in. automatycznym oddłużeniem lub ustanowieniem planu spłaty wierzycieli i umorzeniem pozostałych zobowiązań. Jest zatem najpewniejszą formą uwolnienia się od długów. Gdy sprawa upadłego nie jest szczególnie skomplikowana i występuje niewielka ilość wierzycieli albo zobowiązania nie są sporych rozmiarów, to możliwe jest przeprowadzenie procedury w ramach tzw. uproszczonej upadłości konsumenckiej.

Niewypłacalność przedsiębiorstwa

Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą może spodziewać mniej więcej podobnych zalet i wad, które są przewidziane dla konsumentów. Wejście w życie nowych przepisów w dużym wymiarze upodobniło schematy postępowania. Wśród istotnych zmian należy wymienić m.in.:

• możliwość zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych upadłego;
• plan spłaty wierzycieli nie ma charakteru obligatoryjnego. Może, ale nie musi być ustanowiony;
• oddłużenie na trzy różne sposoby.

Ponadto, niewypłacalny przedsiębiorca ma obowiązek terminowego zgłoszenia wniosku o upadłość. Termin ten wynosi 30 dni od momentu powstania stanu niewypłacalności. Bierność w tym zakresie może oczywiście skutkować ponoszeniem dodatkowego rodzaju odpowiedzialności. Może zostać też ustanowiony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej i zasiadania w organach spółek w przyszłości.

Spółka z o.o. i jej upadłość

Bankructwo spółki z o.o., a w zasadzie terminowe zgłoszenie wniosku o upadłość, ma kluczowe znaczenie w kontekście odpowiedzialności zarządu majątkiem prywatnym za długi spółki. Jest to w zasadzie główna okoliczność, którą biorą pod rozwagę osoby pełniące funkcje w zarządach. Zgodnie z art. 299 kodeksu spółek handlowych, gdy egzekucja wobec spółki z o.o. okaże się bezskuteczna, to wierzyciele mają prawo skierować swoje roszczenia do członków zarządu tejże spółki. Na szczęście dla zarządu istnieje możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności m.in. wtedy, kiedy wniosek o upadłość spółki zostanie zgłoszony we właściwym czasie. Właściwy czas to 30 dni od momentu zaistnienia stosownych przesłanek. Z punktu widzenia zarządu najistotniejsze jest podjęcie odpowiednich działań w ww. terminie, a nie samo ogłoszenie bankructwa. Wniosek o upadłość może zostać oddalony, np. z uwagi na ubóstwo masy upadłości, a zarząd wciąż ma szansę na zabezpieczenie swojego majątku prywatnego.

Odpowiednio szybka reakcja umożliwia też zapobieżenie ponoszeniu innego rodzaju odpowiedzialności, np. podatkowej, czy odszkodowawczej.

Co warto wiedzieć o upadłości spółki z o.o.?