Plusy i minusy upadłości konsumenckiej

Plusy i minusy upadłości konsumenckiej są szeroko omawiane na różnych portalach poświęconych oddłużeniu, czy forach internetowych. Niewątpliwie znajomość wszystkich wad i zalet upadłości pozwala na podjęcie świadomej decyzji o złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Zacznijmy zatem od tych mniej przyjemnych zagadnień, czyli od minusów upadłości konsumenckiej.

Minusy upadłości konsumenckiej

1. Utrata majątku (pod warunkiem, że dłużnik jakikolwiek posiada)

Dłużnik składający wniosek o upadłość i posiadający majątek musi liczyć się z tym, że z dniem ogłoszenia upadłości jego aktywa (nieruchomości, cenne ruchomości, a także wierzytelności) stają się tzw. masą upadłości. Majątkiem tym zarządza syndyk, którego zadaniem jest jego płynna likwidacja celem zgromadzenia jak największej puli środków pieniężnych. Będą one bowiem służyły pokryciu kosztów postępowania upadłościowego i jeśli ich wystarczy - posłużą zaspokojeniu wierzycieli.

Warto jednak zwrócić uwagę, że utrata przez upadłego prawa do zarządu nad majątkiem nie oznacza choćby tego, że natychmiastowo musi opuścić lokal mieszkalny. Ta kwestia zostanie szerzej omówiona w dalszej części artykułu, niemniej sytuacja może wyglądać zgoła odmiennie w kontekście cennych ruchomości (np. pojazd, maszyny). Pełniąc funkcję syndyka masy upadłości niejednokrotnie spieniężałem auta. Moim zadaniem było odpowiednie zabezpieczenie pojazdu przed jego uszkodzeniem i utratą, więc w szybkim okresie czasu po ogłoszeniu upadłości upadły przekazywał mi kluczyki do pojazdu wraz z dokumentacją.

Należy również pamiętać, że dochód upadłego może podlegać częściowemu zajęciu przez syndyka. Szerzej te zagadnienia omawiałem w jednym z nagrań na YouTube, które możecie znaleźć pod niniejszym linkiem "W jakiej wysokości syndyk zajmie dochód w trakcie upadłości konsumenckiej?".

Czy ogłoszenie upadłości konsumenckiej oznacza utratę wszystkich cennych dóbr? Na szczęście dla upadłego, ale nie! Pomijając całkowicie te składniki majątkowe, które są wyłączone z egzekucji komorniczej zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego, zajęciu często nie podlegają też te przedmioty, które mają niewielką wartość pieniężną, ale dużą użytkową. W jednym z postępowań nie włączyłem do masy upadłości m.in. laptopa marki Apple, ponieważ jego stan techniczny nie pozwalał na jakąkolwiek sprzedaż, a z drugiej strony spełniał funkcję istotną dla upadłego.

Kolejną kwestią jest również to, że upadłemu przysługuje możliwość złożenia wniosku o wyłączenie mienia z masy upadłości.

2. Bezskuteczność czynności prawnych oraz skarga pauliańską, czyli bat na kombinacje

Niejednokrotnie spotkałem się z sytuacjami, jako pełnomocnik dłużnika lub syndyk, że wielu dłużnik w krótkim okresie czasu przed dniem złożenia wniosku o upadłość próbuje "zachować" jakiś majątek. Przykładowo, w styczniu dokonują darowizny nieruchomości lub auta, a w maju składają wniosek o ogłoszenie upadłości. W rubryce wniosku dotyczącej składu majątku występują, z oczywistych względów, puste pola.

Tego typu zachowania dłużnika podlegają ścisłej kontroli przez syndyka, który po ogłoszeniu upadłości dokonuje weryfikacji upadłego m.in. w urzędzie skarbowym, czy na skutek poszukiwania majątku przez komornika sądowego.

Po pierwsze, bezskuteczne do masy upadłości są te czynności prawne dłużnika, które zostały dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku. Dotyczy to zarówno czynności nieodpłatnych, jak i odpłatnych, lecz po rażąco zaniżonej wartości. Po drugie, sędzia-komisarz z urzędu lub na wniosek może uznać za bezskuteczne czynności odpłatne dokonane przez upadłego w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku, jeżeli drugą stroną są osoby bliskie (np. małżonek).

"Ucieczka" z majątkiem przez dłużnika przed aplikowaniem o upadłość może skutkować kilkoma konsekwencjami:

a) czynność ta będzie bezskuteczna z urzędu lub z mocy prawa;

b) syndyk może wszcząć powództwo celem uznania czynności za krzywdząca wierzycieli i przywrócić dany składnik majątkowy do masy;

c) może skutkować odmową oddłużenia, ponieważ w ocenie sądu będzie to zachowanie traktowane jako celowe działania skutkujące powstaniem lub pogłębianiem stanu niewypłacalności.

Kolejną istotną informacją jest to, że syndyk może wnieść powództwo w przedmiocie tzw. skargi paulińskiej. Aby tego dokonać czynność prawna upadłego powinna mieścić się w okresie pięciu ostatnich lat. Z kolei syndyk ma docelowo dwa lata na wytoczenie tego typu powództwa od dnia ogłoszenia upadłości.

Warto jednak pamiętać, że nie każda czynność dłużnika dotycząca majątku może być problematyczna. Między innymi z tego też względu warto, aby w sprawie asystował pełnomocnik.

3. Długość trwania postępowania upadłościowego

Postępowania, które zostały wszczęte przed 24 marca 2020 r. prawdopodobnie jeszcze są w trakcie. Szczególnie te, które prowadzone są w dużych sądach (np. Warszawa, Gdańsk, Wrocław, czy Poznań). Niestety, jeszcze do niedawna czas trwania postępowania był zmorą większości upadłych.

Nowelizacja, która urzeczywistniła się pod koniec I kwartału 2020 r. rzeczywiście przekłada się na znaczne skrócenie czasu trwania postępowania. Jest to odczuwalne szczególnie w kontekście tych postępowań upadłościowych, gdzie upadli nie posiadają żadnego lub znikomych rozmiarów majątek. Syndyk zazwyczaj jest w stanie wykonać swoją pracę w ciągu 3-4 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości. Co za tym idzie, prostsze sprawy nabrały rzeczywiście tempa.

Szerzej na ten temat w artykule: Ile trwa upadłość konsumencka?

Plusy upadłości konsumenckiej

1. Ochrona upadłego przed wylądowaniem na bruk

Jak wskazywałem wcześniej, upadły musi liczyć się z utratą majątku, w tym również nieruchomości faktycznie zamieszkiwanej. Warto również pamiętać, że ten sam efekt będzie występował w przypadku nieregulowania zobowiązań i wszczęcia egzekucji komorniczej. Różnica jest jednak taka, że dłużnik najczęściej zostaje bez dachu nad głową i z długami. W przypadku upadłości wygląda to nieco inaczej.

W momencie sprzedaży nieruchomości przez syndyka w toku upadłości konsumenckiej, upadły ma możliwość wnioskowania o wydzielenie środków na wynajem innego lokalu mieszkalnego na okres od roku do dwóch lat.

Szerzej na ten temat w artykule: Upadłość osoby fizycznej a nieruchomość

W dużym skrócie, tego typu pozwala upadłemu i członkom jego najbliższej rodziny do wynajęcia innego lokum otrzymując na to środki z tytułu spieniężonej przez syndyka nieruchomości. Dodatkowo, upadły otrzymuje wyznaczony przez syndyka termin do wyprowadzki.

2. Komfort psychiczny i zaprzestanie działań windykacyjnych

Zdecydowaną zaletą upadłości konsumenckiej jest komfort psychiczny, który odzyskuje się wraz z rozpoczęciem postępowania upadłościowego. Wierzyciele mają bowiem mocno ograniczone pole do manewru, bowiem nie mogą kwestionować postanowienia o ogłoszeniu upadłości.

Dochodzi również do zaprzestania wszelakich działań windykacyjnych. Upadły przez większość postępowania kontaktuje się jedynie z syndykiem lub swoim pełnomocnikiem, a dopiero ten z syndykiem. Porównując zawód syndyka do zawodu komornika sądowego, mogę z pełną odpowiedzialnością przyznać, że działania podejmowane przeze mnie w toku upadłości są dużej mniej uciążliwe dla upadłego, niż w przypadku tych podejmowanych przez komorników wobec dłużników.

3. Umorzenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez komorników

Z chwilą ogłoszenia upadłości przez sąd jedną z pierwszych czynności, które wykonuje syndyk, to zawiadomienie organów egzekucyjnych. Komornik z chwilą uzyskania informacji o ogłoszeniu upadłości wobec dłużnika powinien zawiesić postępowanie egzekucyjne, a z chwilą prawomocności postanowienia - umorzyć egzekucję.

Jak wspomniałem wcześniej, jedyną osobą prowadzącą jakiekolwiek działania w zakresie zobowiązań upadłego pozostaje syndyk masy upadłości. Komornicy nie mogą prowadzić w ten czas jakichkolwiek działań mających na celu odzyskanie należności na poczet wierzyciela.

4. Upadłość konsumencka jest możliwa bez majątku

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej w przypadku braku majątku jest jak najbardziej możliwe. Jego brak nie stanowi żadnej przeszkody proceduralnej, a idąc nieco dalej - może stanowić zaletę. W przypadku postępowania upadłościowego bez majątku upadły może się spodziewać, że cała procedura będzie znacznie krótsza. To co przedłuża czas trwania upadłości, to niewątpliwie nieruchomości lub udziały w nieruchomości, które są własnością upadłego.

Zasadniczo, dłużnik będący bez majątku składając wniosek o ogłoszenie upadłości musi uiścić opłatę sądową w wys. 30 zł. Jeśli w sprawie występuje profesjonalny pełnomocnik (np. doradca restrukturyzacyjny lub adwokat), to dodatkowo płatne będzie jego wynagrodzenie.

Z kolei koszty postępowania upadłościowego są tymczasowo pokrywane ze środków Skarbu Państwa.

5. Oddłużenie, czyli umorzenie zobowiązań pieniężnych

Upragnionym celem upadłości konsumenckiej jest niewątpliwie oddłużenie. Przez oddłużenie należy rozumieć umorzenie wszystkich zobowiązań pieniężnych, które powstały przed dniem ogłoszenia upadłości. Wśród nich wymienia się m.in. kredyty bankowe i pozabankowe, podatki, składki ZUS, nieopłacone faktury i rachunki, czy pożyczki prywatne.

Docelowo ustawodawca wskazał katalog zamknięty tych wierzytelności, które nie mogą zostać umorzone. Wśród nich wymienia się:

a) alimenty;

b) odszkodowanie na osobie;

c) kara grzywny lub inna pieniężna zasądzona przez sąd karny;

d) wierzytelność celowo pominięta przez dłużnika na etapie składania wniosku o upadłość.

Warto również mieć na uwadze, że umorzenie zobowiązań następuje poprzez:

a) automatyczne oddłużenie;

b) warunkowe oddłużenie;

c) wykonanie planu spłaty wierzycieli i oddłużenie w pozostałym zakresie.

Zapoznaj się z najczęściej zadawanymi pytaniami w kontekście upadłości konsumenckiej - Upadłość konsumencka Q&A